De Belastingdienst heeft het aantal boekenonderzoeken de afgelopen twee jaar flink opgevoerd. Waar voorheen vooral werd gekeken naar de jaarrekening en btw-aangiften, zien we nu een bredere en intensievere aanpak. De uitvraag van gegevens vóór en tijdens een boekenonderzoek neemt steeds grotere vormen aan. Ondernemers worden geconfronteerd met verzoeken om volledige e-mailboxen over meerdere jaren, WhatsApp-gesprekken en zelfs social media-activiteit. Maar hoe ver mag de Belastingdienst hierin gaan? En waar liggen de grenzen?
De praktijk: waar gaat het mis?
In recente controles zien we dat boekenonderzoeken steeds vaker leiden tot correcties, navorderingen en boetes. Enkele voorbeelden uit de praktijk:
- Schijnzelfstandigheid: Bij een bouwbedrijf werden ingehuurde zzp’ers als werknemers aangemerkt. De Belastingdienst legde een naheffing loonheffingen op over drie jaar, inclusief een vergrijpboete van 25%.
- Kasverschillen: Een horecaondernemer kon geen sluitende kasstaat overleggen. De inspecteur corrigeerde de omzet met €48.000 op basis van bankstortingen en inkoopgegevens.
- DGA-lening zonder documentatie: Een lening van €120.000 aan de DGA werd als verkapte winstuitdeling aangemerkt, omdat er geen renteafspraken of aflossingsschema waren vastgelegd.
- Privégebruik auto: Zonder sluitende rittenregistratie werd de bijtelling alsnog toegepast, met correctie van de autokosten en een boete wegens grove schuld.
Juridische kaders: wat mag de Belastingdienst?
De informatieplicht van artikel 47 AWR is ruim, maar niet onbegrensd. De Belastingdienst mag alleen informatie opvragen die relevant is voor de belastingheffing van de belastingplichtige. Toch zien we in de praktijk dat inspecteurs steeds vaker vragen om:
- Volledige e-mailboxen van ondernemers of medewerkers
- WhatsApp-gesprekken over zakelijke afspraken
- Inzage in social media-activiteit, zoals LinkedIn of Instagram
De vernieuwde Handleiding bedrijfsbezoeken en boekenonderzoeken (versie 2025) bevestigt deze bredere aanpak, met bijzondere aandacht voor arbeidsrelaties, kasstromen en de rol van de adviseur. Maar de handleiding benadrukt ook dat de Belastingdienst zich moet houden aan de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit. Als adviseur is het dus essentieel om kritisch te blijven op de reikwijdte van informatieverzoeken en de juridische kaders paraat te hebben.
De rol van de adviseur: gids en beschermer
Het boekenonderzoek is niet alleen een fiscale controle, maar ook een juridisch proces. De adviseur speelt hierin een sleutelrol:
- Beoordelen van de aankondigingsbrief: wat is het doel en de reikwijdte van het onderzoek?
- Voorbereiden van de klant: welke stukken moeten beschikbaar zijn, en welke juist niet?
- Bewaken van grenzen: wanneer is een informatieverzoek disproportioneel?
- Juridisch onderbouwen van standpunten: denk aan de reikwijdte van artikel 47 AWR, het recht op privacy en de beginselen van behoorlijk bestuur.
Meer grip op het proces?
Voor wie zijn kennis wil verdiepen en praktische handvatten zoekt, is er de cursus Spelregels rond het boekenonderzoek. Tijdens deze cursus op 23 september 2025 in Leusden bespreekt mr. Pieter Kok de actuele werkwijze van de Belastingdienst, de juridische kaders en de rol van de adviseur als procesbegeleider. Na afloop weet je precies waar jouw toegevoegde waarde ligt in het begeleiden van klanten tijdens een boekenonderzoek.
Hulp nodig?
Het team Fiscaal helpt je graag!
Stuur een mail aan fiscaal@auxiliumadviesgroep.nl.
