Helpdeskvraag
De vader van mijn klant is overleden. In het testament van vader is bepaald dat over de vorderingen van de kinderen géén rente is verschuldigd door moeder, tenzij moeder binnen acht maanden na het overlijden van vader anders bepaalt. De moeder van klant heeft na overleg met de kinderen besloten de rente aan te passen naar een samengestelde rente van 6% per jaar.
Het aanpassen van de rente op de vorderingen heeft invloed op de verschuldigde erfbelasting. Bij het vaststellen van een hogere rente is er bij het eerste overlijden in het totaal vaak meer erfbelasting verschuldigd dan bij een lagere rente of renteloosheid. Dat komt doordat een vordering die minder dan 6% samengestelde rente draagt fiscaal gezien wordt als een ‘fictief’ vruchtgebruik. De verkrijging van de langstlevende wordt daar fiscaal mee vergroot en de verkrijgingen van de kinderen worden verlaagd. Gezien de hoge vrijstelling van de langstlevende (tarief 2022: € 680.645) ten opzichte van de vrijstelling van de kinderen (tarief 2022:€ 21.559) levert dit bij het eerste overlijden vaak een voordeel op ten opzichte van de situatie waarin wel een (hogere) rente is bepaald.
Bij het overlijden van moeder leidt de rente echter tot een besparing van erfbelasting. Doordat de vordering jaarlijks met 6% samengestelde rente groeit, neemt de vordering snel toe. De met de rente te vermeerderen schuld wordt bij het overlijden van moeder in mindering op haar nalatenschap gebracht, waardoor te zijner tijd mogelijk een (totale) besparing van erfbelasting wordt gerealiseerd.
Onderhandse of notariële akte
De vraag is nu: Moet deze, bij testament aan moeder gegeven bevoegdheid tot het wijzigen van de verschuldigde rente over de overbedelingsvorderingen, worden vastgelegd in een onderhandse of bij notariële akte?
In artikel 1 lid 2 van de Successiewet 1956 is vastgelegd dat een dergelijke rentewijziging binnen de aangiftetermijn voor de erfbelasting (8 maanden na overlijden met uitstel) tussen een langstlevende ouder en diens kinderen, voor de Successiewet 1956, een erfrechtelijke verkrijging betreft. Een dergelijke overeenkomst wordt dus onderdeel van de erfbelasting. Bij het vaststellen van de aanslag erfbelasting bij het eerste overlijden wordt aldus (mits binnen de termijn overeengekomen) rekening gehouden met de overeengekomen rente.
Schenking ter zake des doods?
In de vakliteratuur zijn de meningen verdeeld over de vraag of een dergelijke rente overeenkomst civielrechtelijk kan worden gezien als een schenking van de langstlevende aan de kinderen en of dit -gezien de opeisbaarheid na overlijden van de langstlevende- een zogenoemde ‘schenking terzake des doods’ (7:177 BW) betreft. Een schenking ‘ter zake des doods’ vervalt bij het overlijden van de schenker, tenzij deze schenking bij notariële akte is vastgelegd.
De mening dat een bovengenoemde renteovereenkomst tussen een langstlevende ouder en diens kinderen een ‘schenking ter zake des doods’ betreft, wordt (mogelijk ten onrechte) inmiddels ook door de Belastingdienst gedeeld. Gevolg hiervan is dat bij het overlijden van de langstlevende ouder, een op grond van een renteovereenkomst hoger vastgestelde rente, niet wordt geaccepteerd als de renteovereenkomst niet in een notariële akte is vastgelegd. Deze rente mag volgens de Belastingdienst dan ook niet als schuld van de nalatenschap in mindering worden gebracht!
Wij adviseren gezien het bovenstaande dan ook zekerheidshalve, alle renteovereenkomsten aangaande overbedelingsvorderingen, notarieel vast te leggen, danwel indien deze overeenkomsten in het verleden al bij onderhandse akte zijn vastgelegd, de overeenkomsten alsnog notarieel te bekrachtigen. Of betaal de rente tijdens het leven van de langstlevende uit.
Let op: Wordt de rente tijdens het leven afgelost of is de renteovereenkomst notarieel vastgelegd/bekrachtigd dan gaat het bovenstaande niet op. Goed uw klanten hierover te informeren en adviseren!
